Safran Hakkında Bilmemiz Gerekenler Nelerdir?

Safran;  Latince adı ile Crocus sativus olan, sonbaharda çiçek açan, 20 - 30 cm boyunda, çiğdem cinsinden soğanlı bir kültür bitkisi ve bu bitkiden elde edilen baharata verilen adıdır.

Safran bitkisi, sıcak yazları ve serin kışları olan bölgelerde daha iyi yetişir. Safranın yetiştirildiği ülkeler arasında İran, Hindistan, İspanya, Yunanistan ve Türkiye başta gelir.

İran, dünya genelinde safran üretimi ve tüketimi açısından lider olan ülkedir. İran safranı, kalitesi ve aroma özellikleri nedeniyle özellikle değerlidir. Ancak, Türkiye, Hindistan, İspanya ve Yunanistan’da da safran tüketimi yaygındır. Bu ülkelerin mutfak kültürlerinde, safran kullanılarak yapılan özel yemeklere rastlamak mümkündür.

Anavatanın Güneybatı Asya olduğu düşünülmektedir. Yetiştiriciliğine ise ilk olarak Yunanistan civarında başlandığı bilinmektedir.

Safranın Tarihçesi

Safranın tarihçesi oldukça eskiye dayanır ve yaklaşık 3500 yıllık bir bitki olarak kabul edilebilir. Safranın tıbbi amaçlı ya da baharat olarak kullanımı, antik çağlara kadar uzanır.

Antik Sümerler ve Mısırlılar; Safranı tıbbi amaçlar için ya da baharat olarak kullandıkları bilinmektedir.

Antik Yunan ve Romalılar; Safranın parfüm yapımında, tıpta ve yemeklerde kullanıldığı biliniyor. Ayrıca bu kültürlerde, safranın afrodizyak etkisi olduğuna da inanılmaktaydı.

Yunan mitolojisinde bulunan bir anlatıya göre, Krokus adında bir genç, aşk tanrıçası Afrodit ile aşk ilişkisi yaşarken ölmüştür. Afrodit bu duruma çok üzülmüş ve çok sevdiği Krokus'un kanını toprakla karıştırarak safran çiçeğini yaratmıştır. Bu efsanenin, safranın kırmızı ipliklerini temsil ettiği düşünülmektedir.

Orta Çağ kaynaklarından gördüğümüz kadarıyla, safran o dönemde büyük bir ticaret malı haline gelmiş ve Avrupa'da özellikle İspanya ve İtalya'da safran üretimi ve ticareti yaygınlaşmıştır.

Yine o dönemlerde İran, Orta Doğu'da safran üretiminin merkezi haline gelmiştir. Günümüzde bile hala dünyanın önde gelen safran üreticilerinden biridir.

Safranın tarih boyunca bu kadar değerli olmasının nedenlerinden biri, yetiştirme ve toplama işleminin zor ve zaman alıcı olması ve çok miktarda çiçekten az ürün elde edilebilmesiyle alakalıdır. Ağırlığına göre dünyanın en pahalı baharatı, olan  safranın yarım kilosu, ortalama 80.000 çiçekten çıkarılabilir. Ancak üretilen safran kendi ağırlığının 100.000 katı suyu sarı renge boyayabilmektedir.

Bu nedenle safran, tarih boyunca lüks yemeklerin ve ilaçların vazgeçilmez bir bileşeni olmuştur. Bugün bile safran, özel lezzeti, aroması ve rengi nedeniyle dünya çapında değerli bir baharat olarak kabul edilmektedir.

Safranın Dünya Mutfaklarındaki Yeri

Safran, dünya genelinde kullanılan bir baharattır. Özel tadı, aroması ve rengi, birçok yemeğe benzersiz bir lezzet katar.

İşte safranın yaygın olarak kullanıldığı bazı yemekler:

1.Risotto: Safran, İtalyan mutfağında özellikle "risotto alla milanese" olarak bilinen safranlı risotto için kullanılır.

2.Paella: İspanyol mutfağının vazgeçilmezlerinden biri olan paella, safranın belirgin bir öğesini içerir. Safran, pirinç yemeğine karakteristik sarı rengini ve lezzetini verir.

3.Pilavlar: Safran, birçok Orta Doğu ve Hint pilavının ana bileşenlerinden biridir.

4.Çorba: Bazı çorba tariflerinde safran, tat ve renk katmak için kullanılır. Özellikle deniz ürünleri çorbaları ve balık çorbaları safran içerebilir.

5.Tatlılar: Safranlı dondurma veya safranlı tatlılar geleneksel olarak bazı bölgelerde popülerdir.

6.Baharat Karışımları: Safran, bazı baharat karışımlarının da bir parçası olabilir. Özellikle Orta Doğu ve Hint mutfaklarında kullanılan baharat karışımlarında safranın lezzetini bulabilirsiniz.

7.İçecekler: Geleneksel İran ve Hint mutfağında safranlı içecekler yaygındır.

Türk yemek kültüründe ise safran, pilavlarda, et yemeklerinde, zerde gibi özel gün tatlılarında karşımıza çıkmaktadır.

Safranla İlgili Bunlara Dikkat Edin

• Safran, güçlü bir aromaya sahip olduğu için yemeklerdeki diğer bileşenlerle uyumlu olacak şekilde dengeli bir şekilde eklenmelidir. Safranın tadı ve rengi, yemeğe sadece küçük bir miktar eklenerek elde edilir.
• Safran, en pahalı baharat olduğu için piyasada sahteleriyle karşılaşmak mümkündür.
  
• Sarı gıda boyası kullanılarak hazırlanmış hazır gıdalar, safran kullanılmış gibi size sunulabilir.
  
• Yemeklere koyu sarı renk verebilen zerdeçal kullanımı da sizi yanıltabilir.
• Safranı iyi tanımıyorsanız, mutlaka güvendiğiniz yerden satın alın. Aspir baharatı ile safran birbirine benzer baharatlardır. Aspirin doğal rengi turuncu, safranın ise kırmızıdır.

Safran Ekstresi ve Faydaları

Safran ekstresi, safran çiçeğinin kırmızı iplikçiklerinden elde edilen konsantre bir formdur. İçeriğinde crocin, safranal ve picrocrocin gibi biyoaktif bileşenler bulunur. Safran ekstresi, geleneksel tıpta yüzyıllardır kullanılır.